Casus

4 minuten leestijd

Invorderingsbrieven duidelijker en doenlijker maken

Gepubliceerd op16 juni 2025Geschreven doorKaj Bots

Hoe maak je brieven die in één oogopslag duidelijk zijn en burgers aanzetten tot actie wanneer zij hun toeslag moeten terugbetalen? In dit onderzoek ontwierpen we samen met designbureau Muzus nieuwe brieven voor het invorderingsproces van Dienst Toeslagen.

De uitdaging

Zes miljoen huishoudens in Nederland maken gebruik van toeslagen. Soms ontvangen zij te veel aan toeslag en moeten zij dit terugbetalen. Uit eerder onderzoek bleek dat burgers diverse drempels ervaarden tijdens het terugbetalen, zoals onduidelijke communicatie en het ontbreken van een helder handelingsperspectief (‘Wat verwacht je nu precies van mij?’).

Dienst Toeslagen wil burgers beter ondersteunen, onder andere door de communicatie en dienstverlening beter aan te laten sluiten op hun belevingswereld. Brieven zijn een belangrijk onderdeel van de communicatie van Dienst Toeslagen naar burgers. Zijn brieven onduidelijk voor burgers, dan lopen zij het risico onbedoelde fouten te maken, bijvoorbeeld bij het terugbetalen van toeslag. In dit onderzoek hebben we gekeken naar de huidige brieven en vervolgens verschillende invorderingsbrieven verbeterd. 

De aanpak

Om tot nieuwe communicatie te komen, is het belangrijk om de huidige communicatie in beeld te brengen en te evalueren. Dit betekent dat we bepalen wat nu goed werkt en vaststellen wat beter kan door middel van een klantreisanalyse. Om dit doel te bereiken, zijn verschillende sessies georganiseerd met medewerkers die zich bezighouden met juridische aspecten, klantsignalen en de invorderingsprocessen en -brieven. Tijdens de sessies brachten we gezamenlijk het huidige proces in kaart, bespraken we de huidige brieven (wat wel goed gaat en wat niet), en ontstonden er ideeën ontstaan voor het verbeteren van procesonderdelen en brieven.

Op basis van de sessies schetsten we een nieuw invorderingsproces en ontwierpen we samen met Muzus tijdens de interventie-ontwikkeling nieuwe conceptbrieven, de 1.0 versie. Bij de conceptbrieven stond zowel inhoud als vormgeving centraal. De conceptbrieven legden we in interviews voor aan burgers die eerder invorderingsbrieven hadden ontvangen. Ook bespraken we met burgers enkele mogelijke nieuwe procesonderdelen, zoals een extra herinnering via sms, mail of appbericht, en proactief telefonisch contact door Toeslagen bij bepaalde terugvorderingen.

Na afloop van de interviews bundelden we de verkregen inzichten. Vervolgens heeft Stichting Lezen en Schrijven de teksten van de conceptbrieven beoordeeld op toegankelijkheid. Na deze beoordeling verwerkten we alle inzichten in een tweede versie van de conceptbrieven, de 2.0 versie.

Oude terugvorderingsbeschikking

Wat draagt bij aan de doenlijkheid van invorderingsbrieven?

Bij het verbeteren van de brieven keken we naar meerdere facetten van communicatie, zoals toon, inhoud, schrijfstijl en visualisatie. Tijdens het onderzoek gebruikten en ontwierpen we verschillende brieven. We bekeken de huidige brieven en ontwierpen vervolgens in twee fasen nieuwe varianten. De brieven in de eerste fase zijn ontwikkeld voor het onderzoek. Deze brieven zijn voorgelegd tijdens interviews met burgers. Hieruit bleek onder andere dat:

De nieuwe brieven werden als duidelijker, vollediger en eenvoudiger ervaren, dankzij:

  • de toegevoegde visuele elementen, waardoor brieven beter scanbaar zijn zonder dat belangrijke boodschappen gemist worden;
  • korte en concrete teksten, die weinig ruimte laten voor twijfel over wat er van de lezer wordt verwacht;
  • een toegevoegd stappenplan met alle opties die een burger heeft om te reageren;
  • en één duidelijke lijn in de lay-out van de brieven.

De nieuwe brieven gaven burgers meer overzicht en inzicht in openstaande terugvorderingen. Uit interviews met burgers bleek dat:

  • het duidelijker was wat er betaald moest worden en waarom;
  • het toegevoegde procesoverzicht burgers beter liet zien waar zij zich in het proces bevinden;
  • en het toegevoegde betalingsoverzicht hen meer grip gaf op de voortgang van hun betalingen.

Naar aanleiding van de interviews, de feedback van verschillende afdelingen van Toeslagen en Stichting Lezen en Schrijven is van elke brief een nieuwe versie gemaakt (fase 2). Een aantal aanpassingen die zijn doorgevoerd, zijn:

De brief is opgesplitst in een informerende zijde en een actiegerichte zijde. Hierdoor staat dezelfde soort informatie bij elkaar op één zijde, en is er ruimte ontstaan om meer toelichting te geven rondom bepaalde processen.

Alle koppen zijn vanuit de eerste persoon geschreven. Hierdoor voelt de lezer zich meer aangesproken. Alle uitleg, toelichting of mededelingen zijn geschreven van uit tweede persoon (u), omdat het een boodschap betreft vanuit Toeslagen.

Tweede versie terugvorderingsbeschikking

Belang van testen

We hebben met veel en brede expertise geprobeerd brieven te ontwerpen die hun doel dienen en burgers daadwerkelijk ondersteunen. We meenden (samen met Dienst Toeslagen) dan ook dat we een zeer goed concepten hadden ontwikkeld in fase 1. En dat klopt ook, maar uit de gesprekken met burgers kwamen waardevolle punten die de concepten nog verder verbeterden.

We zijn ervan overtuigd dat het testen van communicatiemiddelen, zoals brieven, bij de doelgroep altijd meer inzicht oplevert. Dienst Toeslagen test regelmatig brieven bij burgers, en wij adviseren om dit te blijven doen. Dat helpt om de brieven voor iedereen begrijpelijk te maken, ook voor mensen die minder vaardig zijn in de Nederlandse taal.

Meer lezen over dit onderzoek? Lees dan het volledige rapport.

Over de auteur

Kaj Bots

Kaj gaat complexe vraagstukken niet uit de weg en is altijd bereid om nieuwe uitdagingen aan te gaan. Als ervaren gedragsspecialist werkt hij aan gedrags- en beleidsvraagstukken, met de focus op financiële gezondheid, naleving en doenvermogen. Zijn expertise zet hij in als projectleider van gedragsonderzoeken en als adviseur voor ministeries, waar hij zich hard maakt voor effectief en doenlijk beleid.

Onze inzichten en tools brengen je verder

Meer weten over deze casus?

Onze gedragsspecialisten gaan hier graag over met je in gesprek. Deel je vragen en opmerkingen hierover en we nemen zo snel mogelijk contact met je op.

Neem contact op

Andere casussen